Ułatwienia dostępu

  • Skalowanie treści 100%
  • Czcionka 100%
  • Wysokość linii 100%
  • Odstęp liter 100%
Dzisiaj jest 9 grudnia 2024 r. Imieniny obchodzą: Aneta, Leokadia, Wiesław
A A A

Dobre Miasto zostało założone na rozlewisku rzeki Łyny, w miejsce dawnego grodu pruskiego. Z czasem osadnicy uregulowali rzekę, poprzez umocnienie jej prawego rozwidlenia (Mała Łyna). Dzięki temu od strony południowej stworzono wodną granicę miasta i można było zasilać młyn.

W 1325 r. sołtys Ornety Wilhelm otrzymał od biskupa Eberharda z Nysy 6 łanów (około 100 ha) ziemi na zagospodarowanie. W następnym roku sprowadzono ze Śląska pierwszych osadników. Przybywali oni także z sąsiedniej Glotovii. Prawa miejskie osada otrzymała 26 grudnia 1329 r. z rąk biskupa warmińskiego Henryka II Wogenapa. Pierwszym burmistrzem został Wilhelm z Ornety (Wilhelm von Wormditt).

Dobre Miasto zostało założone na rozlewisku rzeki Łyny, w miejsce dawnego grodu pruskiego. Z czasem osadnicy uregulowali rzekę, poprzez umocnienie jej prawego rozwidlenia (Mała Łyna). Dzięki temu od strony południowej stworzono wodną granicę miasta i można było zasilać młyn.

W 1325 r. sołtys Ornety Wilhelm otrzymał od biskupa Eberharda z Nysy 6 łanów (około 100 ha) ziemi na zagospodarowanie. W następnym roku sprowadzono ze Śląska pierwszych osadników. Przybywali oni także z sąsiedniej Glotovii. Prawa miejskie osada otrzymała 26 grudnia 1329 r. z rąk biskupa warmińskiego Henryka II Wogenapa. Pierwszym burmistrzem został Wilhelm z Ornety (Wilhelm von Wormditt).

str. 1

Nazwa miasta występowała w różnym brzmieniu: Guddestat, Godenstat, Gudinstat, Gutberg, Gutenstat, Guthenstadt, Guthinstadt. Łacińska nazwa plemienia zamieszkałego na tych terenach (Pogezanie) wywodzi się z pruskiego "gudde" - krzak, zarośla. Możliwe, że od tego słowa pochodzi nazwa miasta Guddamistan. Niemcy przekształcili pruskie brzmienie nazwy na Gudestat, a później - Guttstadt. W roku 1336 pojawiło się po raz pierwszy łacińskie tłumaczenie nazwy - Bona Civitas. W polskich mapach i dokumentach o mieście pisano Gutstat lub Dobremiasto. Obecna nazwa polska Dobre Miasto została przyjęta w 1946 roku.

Herbem miasta był jeleń trzymający gałązkę dębową z dwoma żołędziami. Barwy miejskie to biel i zieleń. Patronką Dobrego Miasta z czasem została święta Katarzyna Aleksandryjska.

Duże znaczenie dla rozwoju miasta miało przeniesienie z Głotowa Kapituły Kolegiackiej (1347 r.). W ciągu kilkudziesięciu lat kanonicy wybudowali obecny kościół (ok. 1357-1390), szkołę parafialną oraz szpital. W 1356 r. miasto po raz pierwszy stało się łupem wojennym - zostało zdobyte i obrabowane przez wojska litewskie pod wodzą księcia Kiejstuta. Wraz z budową kolegiaty przystąpiono do otaczania miasta murami obronnymi z basztami i bramami. Do dzisiaj zachowały się dwie bramy przy kolegiacie i jedna baszta ("bociania").

Panorama

W 1379 r. miasto wykupuje urząd burmistrza z rąk potomków zasadźcy, a organem zarządzającym staje się bardziej samodzielna odtąd rada miejska. Pierwszym burmistrzem wybranym przez radę był Mikołaj Smugler. Ostateczne zlikwidowanie dziedziczności urzędu nastąpiło w grudniu 1598 decyzją biskupa warmińskiego Andrzeja Batorego. W 1610 r. rada miejska wprowadziła nowy regulamin wyboru władz miasta. Podczas "wojny głodowej" pomiędzy Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim 14 sierpnia 1414 r. armia polsko-litewska podchodzi pod Dobre Miasto. Opuszczone przez mieszkańców, zostaje doszczętnie złupione, a następnie podpalone. W budynkach kolegiackich rezydował(?) król Władysław Jagiełło. 11 czerwca 1454 r. na zjeździe w Elblągu Dobre Miasto (wraz z pozostałymi ośrodkami warmińskimi) uznaje władzę króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka. 19 października 1466 r. po pokoju toruńskim, kończącym "wojnę trzynastoletnią", miasto znalazło się w granicach Rzeczypospolitej.

W latach 1519–1521 podczas wojny polsko-krzyżackiej Dobre Miasto było okupowane przez armię wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna, która obrabowała skarbiec kolegiaty.

str. 2

W sierpniu 1538 roku w mieście przebywał Mikołaj Kopernik, asystując biskupowi Janowi Dantyszkowi przy odbiorze przysięgi poddanych.

Wiek XVI był okresem pokoju. Przerwał go w 1626 roku najazd szwedzki. W ciągu dwóch miesięcy (lipiec-sierpień) Szwedzi najeżdżali miasto trzykrotnie. Także przez następne lata traktowali Warmię jak kolonię. W 1627 roku Szwedzi zniszczyli miasto, a wycofując się zrabowali również cenną bibliotekę kapituły. Najgorszym okresem dla mieszkańców były lata 1655-60.

W latach 1709-11 na Warmii szalała epidemia dżumy, która szczęśliwie nie poczyniła wielkich ofiar wśród dobromieszczan. 1 maja 1711 r. umarł w Dobrym Mieście biskup warmiński i wielki kanclerz koronny Andrzej Chryzostom Załuski - do dzisiaj w bazylice widnieje epitafium jemu poświęcone. W XVIII wieku miasto nawiedzała plaga pożarów. Najtragiczniejszymi były pożary w 1719 r. (zrujnowanie domu biskupiego) i 1771, kiedy to ogień strawił większą część miejskiej zabudowy.

W 1731 r. rozpoczyna się budowa ratusza, a w 1736 - kaplicy św. Mikołaja. We wrześniu 1772 r. na mocy rozbioru Polski miasto zostało przyłączone do Królestwa Pruskiego. Liczyło wówczas 1831 mieszkańców. 14 września w Dobrym Mieście pojawiają się komisarze króla pruskiego, którzy zawieszają orła pruskiego na ratuszu i bramach miejskich. W wyniku podziału ziem wg porządku pruskiego miasto zostaje włączone do powiatu braniewskiego. Dekretem z 2 lutego 1773 kapitule kolegiackiej odebrano posiadłości ziemskie.

W 1807 miasto przejmowali na zmianę Francuzi, Prusacy i Rosjanie. W mieście swoje kwatery mieli: marszałek francuski Michel Ney, a w maju - generał rosyjski Fiodor Benningsen. Cesarz Napoleon spędził w kolegiacie noc 8/9 czerwca 1807 roku.

Król pruski dekretem z 5 października 1810 r. zlikwidował wszystkie zgromadzenia katolickie, w tym kapitułę kolegiacką. Po dwudziestu latach (1830-34) powstał w mieście kościół ewangelicki, którego głównym fundatorem był król Fryderyk Wilhelm III. Kościół zaprojektował znany pruski architekt Karl Friedrich Schinkel.

biblioteka

Po niepowodzeniu wyprawy moskiewskiej w 1813 w Dobrym Mieście w pościgu za uciekającymi resztkami Wielkiej Armii Napoleona pojawiły się rosyjscy kozacy. 2 lutego 1818 następuje korekta podziału administracyjnego Warmii - zamiast dotychczasowych dwóch powiatów utworzono cztery. Dobre Miasto znalazło się - aż po 1975 rok - w powiecie lidzbarskim.

W 1838 r. zakończono budowę nowego systemu kanalizacyjnego. 23 lipca 1842 do miasta przybywa król pruski Fryderyk Wilhelm IV, objeżdżający wówczas Prusy Wschodnie, a 12 lipca 1851 r. - nadprezydent Prus Wschodnich Franz August Eichmann.

Szosę doprowadzono do miasta w 1853 roku, a kolej żelazną - w 1884 (trasa Olsztyn-Orneta). Po spłonięciu ratusza w Lidzbarku Warmińskim w 1865 r., władze powiatu przenoszą się do Dobrego Miasta i na 31 lat miasto staje się "tymczasową" stolicą powiatu.

str. 3

W 1908 r. biskupem warmińskim został pochodzący z Dobrego Miasta ks. Augustyn Bludau. W 1922 miasto odwiedził marszałek Paul von Hindenburg. Do miasta przyjeżdża potem jeszcze dwukrotnie - w 1924 i 1927 roku - wtedy już jako prezydent Niemiec.

Ratusz w ogniu

W 1929 mieszkańcy uroczyście obchodzili 600 rocznicę nadania praw miejskich, a w 1932 ma miejsce pożar miasta, podczas którego spłonął ratusz (nie odbudowany do dzisiaj).

W 1884 r. miasto liczyło 3187 mieszkańców, w 1919 - 4634, w 1939 - 5931, a w 1946 - 966. W wyniku działań wojennych (wojsk radzieckich i NKWD) miasto zostało zrujnowane w 65%. Panowanie niemieckie nad Dobrym Miastem skończyło się 2 lutego 1945 r., kiedy do miasta wkroczyła Armia Czerwona.

Pierwszym powojennym burmistrzem został Jan Majdecki. Na pamiątkę przekazania władzy plac, przy którym odbyła się uroczystość, nazwano Placem 1 Sierpnia. Majdecki opuścił miasto w grudniu 1945. 1 kwietnia 1946 urząd burmistrza objął Mieczysław Górski. Za jego rządów Zarząd Miasta przeniósł się do kamienicy przy alei Warszawskiej 14 (zdjęcie).

Urząd Miejski

Górski jednak został wkrótce usunięty ze stanowiska (2 listopada 1946) za "niezgodności w rozliczeniach finansowych". 15 lutego 1947 została powołana Miejska Rada Narodowa w Dobrym Mieście.

Dekretem z 14 maja 1960 prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński przywrócił do życia kapitułę kolegiacką w Dobrym Mieście (wykonanie tego dekretu miało miejsce 5 października). Od 19 maja 1989 roku, na mocy decyzji papieża Jana Pawła II, kościołowi kolegiackiemu nadano tytuł bazyliki mniejszej.